मलाई आफ्नो अनुहार जस्तो छ त्यसमै सन्तुष्ट छ । खै किन हो भद्धा मेकअप गरेको महिलाको अनुहार देख्यो कि घिन लागेर आँउछ । बिस्तारै बुझ्दैछु काठमाडौ शहरमा, कतिपय पुरुषहरुले पनि मेकआप पो गर्दा रैछन, राम्रो बन्नलाई । तर मलाई आर्टिफिसियल भन्दा न्याचुरल नै बढी मन पर्छ ।
आजभन्दा नौ बर्ष अघिको एउटा सम्झनाको पोको खोल्दैछु म ।
२०६० साल असारमा एस.एल.सी पास गरियो । त्यही असार १ गते नै मैले जागिर छोडेको थिँए । जागिर छोड्ने दिन बिहान पसलका साहुजी दक्षिणकाली जाँदै थिए । टाटामोबाइलमा एउटा कालो बोको राखेर सपरिवार । उनलाइृ मैले अब म काम गर्दिन भनेँ । किन भनेर सोधे उनले । सँगै काम गर्ने कुमार भन्ने केटोले अघि सरेर भन्यो–यसले आज एसएलसी पास गरेछ । साउजी मुसुक्क हाँसे । के गर्छस अव ? मैले भनेँ क्याम्पसमा पढ्छु । उनले ब्यङ्गयात्मक तरिकाले सोधे –कुन डिभिजना आयो ? मैले बस् गोरखापत्रमा सिम्बोल नंबर भेट्टाँए। डिभिजन सभिजनको मतलब गरिनछु ।
म ङिच्च हाँसीदिँए ।
डिभिजन थाहा नहुनेले के पढ्छस् हँ ? पढेर के बन्छस वकिल ? यति भनेर उनी टाटा मोबाइलमा दक्षिण्काली तिर लागे । अघिल्लो दिन तलब लिइसकेको थिँए । महिनाभरीको कमाई ५सय बचेछ । बाँकी पैसा पासाङ्ग ल्हामू सेर्पाको सालिक अगाडिको भात होटेलले लियो ।
उनलाई दुध सचिव किष्णे भन्थे गाँउलेहरु । गाँउको दुध संकलन गरेर साँखु बेच्न ल्याउने गर्दा उनको पदावली दुध सचिव बनेको थियो । उनले त्यो काम छोडेर त्यतिबेला चावेलको खानीखोला भन्ने हार्डवेयर पसलमा काम गर्दा रहेछन्।
केही हप्ता अघि गाँउ गएको बेला उनले मलाइै जागिर मिलाइदिने कुरा गरेका थिए । जागिर खान शहर छिरेको दिन उनले मलाई चुच्चेपाटीमा भेटेँ । । नजिकाको होटेलमा लगेर भात खुवाए र जागिरका लागि पर्सि आउनु भने । पहिलो चोटी होटेलमा भात खाँदा अनौठो लागेको थियो मलाई ।
फुरुङ्ग परेर घर फर्किएँ । पर्सीपल्ट चावाहिल चुच्चेपाटीको एउटा ठूलो होलसेल पसलमा जागिर भएँ ।
मैले सोचेको थिँए, पसलको कुर्सीमा बसेर समान बेच्ने अनि ग्राहकले पैसा दिएपछि खुत्रुक्क कन्तुरमा छिराइदिने ।
तर कहाँ त्यस्तो रैछ र काम !!!
होलसेल पसलमा किराना पसलेहरु ठूलो मात्रामा सामान किन्न आँउदा रहेछन् । उनीहरुको बिलअनुसार २ वटा तलाका कोठा कोठामा रहेका गोदामबाट सामान छानी छानी तल ल्याँउने देखि गाडिमा–बाइकमा लोड गरिदिनुपर्ने , कहिलेकाँही ग्राहकको घर सम्म चामल लगायत अन्य समानहरु साइकलमा लोड गरेर उनहिरुको पछि पछि घरसम्म पु¥यादिनुपर्ने । कोही कोही भने ला फुच्चे भनेर पाँच–दश रुपियाँ दिन्थे । मन औधी हर्सित । फर्किदा साइकल सिक्दै पसलमा आइपुग्थेँ । बिहान सात बजे पसलमा कुच्चो लगाँउदै शूरु हुने मेरो काम राती ९ बजे सम्म चलिरहन्थ्यो । म जस्तै काम गर्ने अरु ३ जना केटाहरु पनि थिए ।
बिहान बेलुका भात होटेलमा खान्थेँ । महिनाको २५ सय तलब । बेलुका त्यही सुत्थँे । राती सुति सुति म एक दुई वटा नरिवल खान्थेँ । दिँउसो चाहीँ गोदाममा प्याकेट फुटेका थरी थरी स्वाद भएका चकलेटहरु । नरिवल चाँही अचाक्ली नै खाइएछ । पछि पछि त सम्झँदै वाक्क लाग्थ्यो ।
पसलमा काम गर्दा खेरीका रोचक कुराहरु धेरै छन् । त्यि कुराहरुलाई भोली पर्सी कथा वा निबन्ध बनाएर लेख्न सकिन्छ ।
र मैले एउटा नराम्रो बदमासी गरेँ पसलमा ।
रेडियोमा फेयर एन्ड लब्लीको धेरै विज्ञापन सुनेको थिँए । तर त्यो कस्तो हुन्छ थाहा थिएन । त्यतिबेला क्लोजअप टुथपेष्ट भित्र एउटा सानो १० रुपियाँ पर्ने फेयर एन्ड लब्लीको प्याकेट उपहार राखिएको हुन्थ्यो ।
मैले पनि पसल बन्द भएको एक दिन मन्जन भित्र उपहार आउको एक प्याकेट फेयर एन्ड लब्ली दलेर ऐना अगाडि गोरो बनेको थिँए ।
एक दिन बिहानै उठेर दश ओटा क्लोजअप टुथपेष्टको प्याकेट खोलेर खुरुखुरु फेयर एन्ड लभ्लीको पाँउच निकाले र फेरी गम लगाएर मन्जनको प्याकेट जस्ताको तस्तै पारिदिँए । सुटुक्क लुकाएर राँखे त्यो फेयर एन्ड लब्लीलाई जतनका साथ ।
जागिर छोडेपछि त्यसलाई घरमा लिएर आएको थिँए । असारमा खेत खन्न जाँदा पनि फेयर एन्ड लभ्ली लगाएर गइयो ।
कालो मान्छे । महिलाले दल्ने क्रिमले पनि म मोराको अनुहारमा चमकता थपेछ क्यारे...। बहत्तर बर्षकी बुढी हजुरआमा फेयर एन्ड लभ्ली लगाएको खुब चाख मानेर हेर्थिन । उनी पनि काली थिइन । उनलाई पनि एक प्याकेट दिएर भनेँ–बिहान मुख धोएर ओभाएपछि अनुहार भरी लाउनु । एक हप्तामा त पुरै सेतो पार्छ यसले ।
हजुरआमाको मुखमा हर्षको लहर फैलियो । गाँउको घर छोडेर कतै नगएकी र केही पनि नदेखेकी, नबुझेकी अशिक्षित मेरी हजुरआमाको अनुहार बहुराष्ट्रिय कम्पनीको फेयर एन्ड लभ्लीले उज्यालो पारी दियो ।
उनले एक हप्ता पछि अर्को प्याकेट मागिन । मैले कति छिट्टै सकेको, पु¥याएर लगाउनुपर्छ भनेर अर्को प्याकेट पनि दिँए । तर म भने कहिले हप्तौ सम्म पनि फेयर एन्ड लब्लीलाई बिर्सिदिन्थेँ भने कहिले आधी प्याकेट नै एकैचोटी लगाइदिन्थेँ ।
र एकदिन फेयर एन्ड लब्ली सकियो....
अनुहार चम्काउने जिनिस फेयर एन्ड लब्ली लगाउने सँस्कृति त्यतिबेला गाँउघरमा त्यति मौलाएको थिएन । शहरिया नवधनाढ्य वर्गको एउटा विलासी साधनद थियो त्यो । गाँउघरमा कसैसँग हुन्थ्यो भने त्यो भर्खर बिहे गरेका नवबुहारी सँग । कहिले कााही माइत जाँदा लगाँउनका लागि साँचन सक्थे उनीहरु ।
फेयर एन्ड लभ्ली सकिएपछि हजुरआमाको अनुहार पहिलाको जस्तै भयो । मलाई त त्यति मतलब थिएन । केटाकेटी बुद्धी, अच्चमको कुरा भनेर चोरेर ल्याएको माल अनुहारमा दलियो त सकियो । तर हजुरआमालाई पिर परेछ । अनुहारमा तेल लगाउन सिकेकी र अनुहारमा कहिल्यै केही नलगाएकी मेरी बुढी हजुरआमालाई बहत्तर बर्षको उमेरमा फेयर एन्ड लब्लीले मोहनी लगाइदियो ।
अहिले भाको भए त बजारबाट किनेर लगेर खुसी पार्दिन्थेँ होला । तर...त्यतिबेला मेरो उमेर सोचाई कहाँ सबै कुरा बुझ्ने थियो र...
र एकदिन हजुरआमा अनुहार सेतो पार्न ऐना अगाडि केही क्रिम जस्तो दलिरहकी थिँइन । नजिक गएर हेरेको त दाँत माझ्ने ब्राइटर मन्जन पो रहेछ ।
पेट दुख्ने गरी हाँसीयो ।
आजभोली शहर बजारमा अनुहारमा भद्धा मेकअप गरेर, अनुहार भरी क्रिम पाउडर दलेर रंगिबिरङ्गी फेसनमा हिँडेको महिलाहरु देख्दा , लाग्छ महिलाहरुलाई राम्री हुने चाहनाले कहिल्यै पनि छोड्न सक्दो रहेनछ त्यो मनुपूर्वसम्मको अवस्थामा पनि । बरु लोग्नेमान्छेहरु पठ्ठो उमेरमा केही समय स्टाइलिस बन्न खोज्लान तर उनीहरु यसप्रति उदासिन नै रहन्छन् ।
अर्कोतिर फेयर लब्ली जस्ता बहुराष्ट्रिय कम्पनीका प्रोडक्टहरुले साना तथा गरिब मूलकुका नागरिकहरुको मानसिकतामाथि कसरी हस्तक्षेप गर्न सक्छ भन्ने यो नै एउटा ज्वलन्त उद्धाहरण हो । हाम्रो संस्कृति माथि आर्थिक, सैन्य र सुचना प्रविधिको उच्चतर गतिमा विकास गरेका पश्चिमा ठूला राष्ट्रहरुले यसरी नै हामीलाई पश्चिमीकरणतिर लम्काइरहेका छन् । कोक, स्पाइट, ह्विस्की, जस्ता पेय पदार्थ अहिले अतिथी संस्कारको साधन बन्दै गइरहेका छन् । बहुराष्ट्रिय होटेल काठमाडौमा खुलेको के एफ सी मा नेपाली यूवाहरुको लर्को पनि एउटा उदाहरण हो । सम्भ्रान्त बर्ग र नवधनाढ्य बर्गहरु अहिले बिदेशी ब्रान्डहरुको र त्यी समान आफूले प्रयोग गरिरहेको गर्बका साथ उच्चारण गरिरहेका हुन्छन् । मानौँ, त्यी सामान नदेख्ने वा किन्न नसक्नेहरु त नेपाली हैनन् भने जसरी । पैसावालाहरुको बेला बेला पत्रिकाको मनोरञ्जनवाला पेजहरुमा अन्र्तवार्ताहरु छापिएका हुन्छन्, त्यसमा बोलीएका कुराहरु हेर्दा पटक्कै नेपालीको गन्ध पाइदैन् । ग्लोबलाइजेसनको यो पेरीफेरीमा सुचना प्रविधीको माध्यमबाट हाम्रा मानसिकताहरु विस्तारै पश्चिमीले राष्ट्रहरुको कब्जामा गइरहेको छ ।
अहिले संसारमा हजुरआमा हुनुहुन्न तर अझै पनि त्यो क्रिमको दवदवा भने कायमै छ । कहिलेकाँही कतै फेयर एन्ड लब्लीको प्याकेट देखेँ भने म मेरो त्यो विगत र मेरी हजुरआमालाई सम्झन्छु...
०४ भाद्र, ०६९
नयाँबानेश्वर
