ख्यालख्यालै पत्रकारितामा २० वर्ष

औपचारिक शिक्षा अरुका लागि, अनौपचारिक शिक्षा आफ्नै लागि । औपचारिक शिक्षा प्रमापत्रका लागि, अनौपचारिक शिक्षा जीवनका लागि । अहिलेका व्यस्त पत्रकार व्याकुल पाठकलाई स्कुले जीवनदेखि नै यस्तै लाग्थ्यो । उहाँलाई औपचारिक शिक्षा सुट, टाईजस्तै लाग्छ । अरुको सम्मानका लागि लगाइदिनुपर्ने पार्टीमा, विवाहमा । व्याकुल पाठकको रुचि जहिले पनि कोर्स बाहिरै रह्यो । ‘बिए, एम ए गर्न २० वटा किताब पढे पुग्छ, ती किताब त म एक महिनामै पढ्न सक्छु,’ उहाँ भन्नुहुन्छ– अनौपचारिक शिक्षामा रुचि भएकाले म कहिल्यै औपचारिक जागिरमा गइनँ ।

एसएलसी गरेदेखि नै उहाँले किताबकै काम पाउनुभयो । हिसी प्रेस सेतोदरबारमा साथी काम गर्नुहुन्थ्यो, हरिबहादुर कँडेल । प्रिन्टिङको काम सम्हालेका । त्यहाँ जाँदाजाँदै प्रेस मालिक पुष्प चित्रकारसँग सम्पर्क भयो । उहाँले पुस्तकको प्रुफ हेरिदिन भन्नुभयो । त्यो जमाना लेटर प्रेसको थियो । ग्याली प्रुफ हेर्नुपथ्र्यो । किताब, पत्रपत्रिका आदिको भाषा सम्पादन गर्नुहुन्थ्यो ।


हिसीमै काम गर्दागर्दै यती (पारिवारिक पत्रिका) र योषा (महिला पत्रिका) मा सम्पादन, लेखनमा लाग्नुभयो । साहित्यमा रुचि थियो । ‘सन्देश’ हवाई पत्रिका निकाल्नुभयो, शान्तिप्रियसँग मिलेर । घरमा दाजु अनि आफन्तहरुले सरकारी जागिर खानुपर्छ, लोकसेवा लड्नुपर्छ भन्दा पनि त्यतातिर रुचि देखाउनुभएन ।
जतिपटक लोकसेवा फर्म पनि भर्नुभयो, जाँच दिन चाहिँ जानुभएन । ‘कृषि विकास बैंकमा खुल्यो । लिखितमा निस्कियो, अन्तर्वार्तामा गइनँ । अफिसियल काममा बाँधिनुपर्छ भन्ने लाग्दैन मलाई । अक्षरभन्दा बाहिर कामै हुन्न होला जस्तो लाग्छ । पसल राख्ने, आयातनिर्यात गर्ने कामै हुन्न होला । पत्रकारिताको नसा ख्यालख्यालैमा लागेछ ।’


त्यतिबेलाको चर्चित साप्ताहिक पत्रिका नेपालीपत्रमा दुई वर्ष काम गर्नुभयो उहाँले । त्यहीबेला लोकपत्र, श्रीसगरमाथा, नेपाल समाचारपत्र आदि दैनिक अखबार खुल्ने क्रम चल्यो । राम्रो कलम भएका पत्रकारहरुको खपत भयो । चर्चित खोजमूलक पत्रिकामा साधनामा एकैचोटि सहसम्पादकका रुपमा प्रवेश गर्नुभयो । केही खोजमूलक समाचार लेख्नुभयो । जस्तो - इन्दुकान्त शर्माको ठगीकाण्ड ।

‘अहिले प्रहरीको खोजतलास र रिपोर्ट दिएकै आधारमा पत्रकारले समाचार छाप्छन् । आफैँ अनुसन्धान गर्दैनन् । मैले प्रहरीले खोज्दै नखोजेको ३० पृष्ठको समाचार दिएँ, एक महिना लगाएर । त्यही समाचारका आधारमा इन्दुकान्त अहिले पनि जेलमै छन्,’ उहाँ भन्नुहुन्छ– पत्रकार प्रहरीभन्दा एक स्टेप अगाडि हुनुपर्छ, प्रहरीले जे रिपोर्ट दिन्छ, त्यही छाप्ने, नेताले जे भाषण गर्छ त्यही छाप्ने काम पत्रकारको होइन । पत्रकारले त नेता र प्रहरीलाई पनि बाटो देखाउनुपर्छ ।


नेपाल समाचारपत्रमा समाचार सम्पादकका रुपमा १८ वर्ष बित्यो उहाँको । एउटा संस्थामा एकजना नेपालीले खोलेको संस्था हो, नेपालको पहिलो व्यावसायिक प्रकाशन गृहका रुपमा आएको भनेर । उहाँलाई संस्था चाहारिरहनु ठीक लागेन । वृत्ति विकास होला भन्ने आशा अपेक्षा पनि थियो । उमेर र अनुभवको वृद्धिसँगै केही ब्रह्मज्ञान पनि भयो– उन्नति गर्नु छ भने अरुको पछि लागेर हुँदैन, आफैँ अगाडि बढ्नुपर्छ । कुनै लक्ष्यमा पुग्नु छ भने प्यासेन्जर भएर होइन, ड्राइभर भएर गाडी चलाउनुपर्छ ।


यही ब्रह्म ज्ञानले नै आफ्नै लगानीमा पाँच महिनाअघि ६ जनाको साझेदारीमा ‘क्यापिटल एमएम’ सुरु गर्नुभएको छ । त्यसको निर्देशकका रुपमा काम गर्नुभएको छ । पाँच महिनाको प्रगति हेर्दा राम्रो सुरुवात भएको छ । उहाँ त्यसलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको रेडियो बनाउने अभियानमा हुनुहुन्छ । त्यही खालको स्टुडियो बनिसकेको छ ।
२० वर्षे पत्रकारितामा खारिएको अनुभव छ उहाँसँग । उहाँलाई रमाइलो प्रिन्टमै हुन्छ । उहाँलाई लाग्छ, विद्युतीय माध्यम पनि

त्यति नै शक्तिशाली छ । आफ्नै ग्रुपबाट टेलिभिजन हुँदै प्रिन्ट मिडियामा पनि जाने सोच पनि छ । ‘समाचारपत्र छाडेपछि आकर्षक पद र पारिश्रमिकको अफर आएको पनि छ । लगानी कायमै राखेर काम गर्ने विनम्रतासाथ सोचिरहेको छु ।’

सबैजना साहित्य र पत्रकारितामा लागेर गुमाए भन्छन् । उहाँले त नपाएको केही पनि छैन । ‘अर्बपति भएर या नोबेल पुरस्कार पाएर पनि पाउने चिज सन्तुष्टि हो । त्यो मैले पत्रकारिताबाट पाएँ । कुनै राजाले दर्जनौं रानी राखेको सन्तुष्टिका लागि हो, मैले पत्रकारिता गरेको पनि सन्तुष्टिका लागि नै हो । सामान्य रिपोर्टरको जागिर खाएको मान्छे एउटा मिडिया हाउसको सञ्चालक बन्नु चानचुने होइन ।’


उहाँका थुप्रै साहित्यिक कृति छन् । चर्चित व्यक्तित्व (निबन्धात्मक जीवनी), प्रख्यात नेपाली कथा (खण्ड १–४ सम्म) विख्यात विदेशी कथाशृङ्खला (खण्ड १ देखि ६ सम्म) एचसी आन्डर्सनका कथाहरू, स्वेट मार्डेनका पुस्तकशृङ्खला आदि । विद्वच्छिरोमणि हेमराज शर्माको जीवनी, वाणिज्य शिक्षाका पिता ईश्वरीलाल श्रेष्ठको जीवनी, समकालीन नेपाली नियात्रा प्रकाशोन्मुख छन् । युवा वर्ष मोती पुरस्कार (२०६८) लगायत दर्जनौं पुरस्कार÷सम्मान उहाँले पाउनुभएको छ ।


स्कुले जीवनमा उहाँ सम्पादकलाई चिठी लेख्नुहुन्थ्यो । त्यतिबेला फ्रन्टपेजको न्युजभन्दा पाठकपत्रको प्रभाव ज्यादा थियो । त्यतिबेला सामाखुसीमा खोला मिचेर घर बनाएको प्रतिक्रिया गोरखापत्रमा छापियो । अब के गर्ने होला भनेर छटपटाए घरधनी । अनुसन्धान भयो ।
‘जुन बेला लेख्न पाइँदैनथ्यो, त्यतिबेला पत्रकारिताको प्रभाव थियो, अहिले जे पनि लेख्न पाइन्छ, प्रभाव छैन । पत्रकारिता स्वतन्त्रता विस्तारै स्वच्छन्दतातिर गएको छ । पत्रकारिताको शक्ति त्यति धेरै  छ जति   लगामविहीन घोडासँग  छैन । केही न केही लगाम चाहिन्छ ।’

 
उहाँको खादेवी, नुवाकोटमा । देवानन्द पाठक, विष्णुदेवी पाठकका तीन छोरा र पाँच छोरीमध्ये कान्छा । उहाँ जन्मेको एक महिनामै बुवाको निधन भयो । दमको व्यथा थियो । दुई, दुई वर्षको अन्तरालका आठ सन्तानको सबै जिम्मा आस नाम यादवराज पाठक हो । साहित्यिक नाम व्याकुल पाठक । २०२९ भदौ २९ मा जन्मनुभयो, समुन्द्रा

 नेपालीमा एमए कीर्तिपुर र समाजशास्त्रमा पाटन संयुक्त क्याम्पसमा । खेती गर्न गाह्रो भयो । ३० वर्षअघि उहाँको परिवार स¥यो काठमाडौं, सामाखुसीमा ।
कक्षा ६ सम्म उहाँले नुवाकोटको स्कुलमा पढ्नुभयो । कक्षा ८ सम्म दुई वर्ष चितवनमा पढ्नुभयो । चितवनमा ठूल्बुबा हुनुहुन्थ्यो । ९ र १० जेपी स्कुल क्षेत्रपाटीमा । २०४४ सालमा एसएलसी दिएपछि आइए सरस्वती कलेज र बिए त्रिचन्द्रमा पढ्नुभयो ।

स्कुले जीव देखि नै उहाँ अक्षरप्रेमी । रोपाइँ, दाइँ, श्राद्धमा एक दिन स्कुल नजा भन्दा पनि रुने, कराउने । अध्ययनमा उहाँ अब्बल चाहिँ होइन, मध्यम स्तरको हो । एसएलसीदेखि एमएसम्म सेकेन्ड डिभिजनै आयो ।
नयाँ ठाउँ भ्रमण र अध्ययनमा रुचि छ उहाँको । पहिले साहित्य पढ्नहुन्थ्यो, अहिले अध्यात्मिक र जीवन दर्शनमा रुचि छ । उहाँले घुमेको देश भारत, बंगलादेश, पाकिस्तान, चीन, जापान हुन् । उहाँ भन्नुहुन्छ– ‘मनपर्ने ठाउँ घुम्न पाएको छैन । म जहाँ गएको छैन, त्यही मनपर्ने ठाउँ हो । नेपाली खाना, अम्मल केही छैन । केही अम्मल छ जस्तो पनि लाग्दैन । कुनै समयमा होला जस्तो पनि लाग्दैन । चिया, चुरोट, सुपारी, रक्सीमा केही पनि । मिक्सअप र मन राखिदिन पार्टीमा एक पेग लिएर बसिदिन्छु बस् ।’

उहाँ शाकाहारी हो, कट्टर चाहिँ होइन । जापान र चीनमा भेजिटेरिएन भनेकै बुझेनन् रे । मासु नहालेको खाने कुरा केही भेटिएन ।

‘खानै हुन्न भन्ने छैन । परिस्थितिअनुसार चल्ने हो ।’ उहाँलाई यस्तो लाग्छ– अहिले जे गरेँ, त्यो सिकारु काम हो, सोचेर, गम्भीर भएर केही गरेको छैन । मनपर्ने ठाउँ गएकै छैन, मिठो कुरा खाएकै छैन, राम्रो किताब पढेको छैन, सुन्दर रचना लेखेकै छैन । त्यो सबै बाँकी छ ।
एफएममा लगानी गरेको पैसा पैतृक सम्पत्ति हो । २० वर्षको कमाइमा जीवन निर्वाह गर्न पनि नपुगेको उहाँको भनाइ छ । त्यसमा पत्नी र परिवारको सहयोग रह्यो । ‘हरेक पेसामा राम्रो नराम्रा मान्छे हुन्छन्, देखिने कमाइ र नदेखिने कमाइ गर्छन् । म अदृश्य कमाइमा विश्वास गर्दिन । जुनसुकै मिडियामा काम गरेको होस् घर बनाउन र गाडी चढ्न सक्दैन । मैले तलबबाहेक अरु थाहा पनि पाइनँ ।’
कलेजमा उहाँलाई धेरै केटीले मन पराए । प्रेमपत्र लेखे । प्रेम विवाह भयो, कल्पना उप्रेतीसँग । त्यतिबेला कल्पना पिके कलेज र व्याकुल त्रिचन्द्र कलेजमा पढ्नहुन्थ्यो । चार, पाँच वर्ष प्रेम भयो । डेटिङ पनि जानुभयो । १४ वर्ष भयो विवाह गरेको बालाजुपार्कमा । हनिमुन गइएन । व्यवसायमा व्यस्त हुनुहुन्छ कल्पना । छोरा एउटा अवतार पाठक कक्षा ६ मा पढ्दै छन् ।
पछिल्लो पुस्ताका प्रभावशाली पत्रकार व्याकुलको विचारमा प्रेम र सेक्सको कुनै परिभाषा छैन । शब्दमा परिभाषित गर्दा यसको मर्म घट्छ । फूलको थुँगा बाहिरै राम्रो हुन्छ, त्यसलाई किन खोतलिरहने ?

यहाँ क्लिक गरेर ब्याकुल पाठकलाई फेसबुकमा भेट्न सक्नुहुनेछ–
ब्याकुल पाठक–फेसबुक पेज
ब्याकुल पाठक–फेसबुक
प्रस्तुती–ऋषी धमलाका साथमा शम्भु दंगाल